Për portalin Pista.News, Dr.Austin, tregon nëse ndarja e Kosovës duhet diskutuar si zgjidhje?! Pse SHBA nuk e ka vëmendjen te Kosova dhe pse qëndrimet e saj janë sipërfaqësore dhe të papërgjegjshme? Flet, gjithashtu, për obsesionin e Presidentit Trump ndaj Gjermanisë. A ka rrugë tjetër për Kosovën përpos BE’së. Ai, po ashtu, paralajmëron njohjen e Kosovës nga disa vende të reja të BE’së. Pse taksa ndaj produketeve serbe ishte impulsive dhe shpërfaqi dobësinë e Qeverisë së Kosovës? A qeverisën Kosova e Serbia nga politikanë mediokër dha a janë të afta të prodhojnë ide për zgjidhje të konfliktit klasat aktuale politike në Kosovë e Serbi?!
Intervistoi: Petrit Musolli
Pista.News: Z.Austin, shteti më i ri në Europë, i cili është kuptuar si një produkt i një civilizimi të ri europian i ndërtuar mbi parimin e supraetnisë, si ndodhi që çështja e tij t’i rikthehet diskutimit të kohës më të palavdishme të civilizimit ballkanik së voni dhe atij europian më herët, kur argumenti i vetëm që ka përbërë kuptim ka qenë ai të drejtës etnike. Si e kuptoni dhe shpjegoni diskutimin e kufijve të Kosovës dhe proklamimin si e vetme zgjidhje e qëndrueshme mes dy vendeve në konflikt (Kosovës e Serbisë) është ai i ripërcaktimit të kufijve mbi idenë e përkufizimit mbi bazën dhe të drejtën etnike?
Robert Clegg Austin: Unë mendoj se që në fillim, Plani i Ahtisaarit, ishte me defekte duke e determinuar rrugëtimin e Kosovës në këtë drejtim që është sot.
Shumë analistë e vlerësonin se Pakoja Ahtisaari vuri themelet e një shteti asimetrik, duke u nisur nga parimi se duheshin bërë sakrifica në mënyrë që Kosova të merrte pavarësinë që meritonte.
Implementimi i Pakos së Ahtisaarit më pas ka ndryshuar dhe ky është rezultat i qeverive të dobëta në Kosovë që nuk kanë qenë në gjendje të mbrojnë interesat kombëtare të Kosovës.
Unë sigurisht e kuptoj se multietniciteti i vërtetë dhe i qëndrueshëm është një qëllim shumë afatgjatë, por unë nuk mund të pranoj që Plani i Ahtisaarit të parashihte që ndarja mund të bëhet zgjidhje.
Mendoj se pranimi i kufijve të rinj midis Kosovës dhe Serbisë është një pranim i dështimit, neglizhencës si dhe përgjegjësive të të gjithë pjesëmarrësve të shtetndërtimit të Kosovës.
Kjo, gjithashtu, do të thotë se dhjetë vitet e fundit ishin tërësisht humbje kohe dhe mendoj se populli i Kosovës dhe Serbisë janë shumë të lodhur nga qeveritë e tyre.
Pista.News: A do të mund të mbijetojë koncepti aktual mbi shtetin dhe shoqërinë e udhëhequn nga parimi i multietietnicitetit nëse themeli i zgjidhjes së çështjes së Kosovës me Serbinë do të jetë i ndërtuar mbi përkufizimin etnik? A mund të ndikojë kjo nëse shoqëria kosovare do të edukohet si një shoqëri qytetare apo do të dominojë ndjenja e përkatësisë etnike?
Robert Austin: Multietniciteti është duke përfunduar, pak a shumë, me ndarje etnike.
Por, për të qenë i drejtë, projektet multietnike në Ballkan kanë qenë kryesisht të dështuara.
Për këtë, unë fajësoj politikanët që thjesht refuzuan të zbatojnë politika vërtet vizionare.
Mendoj se përjashtimi i vetëm i fundit për këtë ishte vendimi i Greqisë dhe Maqedonisë Veriore për të zgjidhur çështjen e emrit.
Ky ishte vizion realist i të dyja vendeve, por sidomos i palës greke.
Ky lloj i vizionit afatgjatë, dhe gatishmëria për të marrë vendime të guximshme, janë shumë të rëndësishme dhe qenësore.
Pista.News: Thyerja e parimit, në rastin e Kosovës, nëse zgjidhja do të jetë produkt i një pajtimi mes Kosovës e Serbisë mbi ndarjen territoriale në baza etnike, a mund të nxisë reaksion në vendet fqinje ku është investuar po ashtu shumë që përkatësia etnike nuk duhet qenë argument për zgjidhjen e çështjeve të hapura të tyre, që burojnë nga nacionalizmat e brendshëm, si për shembull, në Bosne e Hercegovinë dhe Maqedoni, por edhe në Kroaci?
Robert Austin: Kjo do të thotë që të gjitha bastet janë hequr gjithkund.
Së pari, bota duhej të pranonte shprehjen amerikane se Kosova ishte sui generis. Kjo ishte e vërtetë, por vetëm deri dikund.
Kishte edhe raste të tjera të ngjashme me Kosovën edhe në vende të tjera nëpër botë.
Pra, kjo intencë e amerikaneve u arritë dhe Kosova u bë shtet. Tani botës i kërkohet sërish të pranojë këtë logjikë?
Unë nuk jam i sigurt se ka tolerancë dhe hapësirë për këtë, sepse këtë here, rasti ‘sui generis’ (shënim i redaksisë: Kosova) është shumë i dobët.
Pista.News: Pavarësisht se zgjidhja mund të jetë rezultat i një pajtimi reciprok mes dyja vendeve, Kosovës e Serbisë, parimi i moslejimit të krijimit të shteteve monoetnike nuk ka më të njëjtën vlerë dhe, nëse Kosova e Serbia e zgjidhin paqësisht, nuk domethënë se nuk kanë me krijue pasojën e ringjalljes së ndjenjës së shteteve monoetnike dhe që disa vende mund të provojnë dhunshëm ta zbatojnë atë. Luftërat etnike në ish-Jugosllavi janë ende shumë të freskëta?
Robert Austin: Nuk më intereson nëse marrëveshja arrihet mes palëve.
As Qeveria në Beograd as ajo në Prishtine nuk ka mandat për këtë.
Unë nuk jam duke sugjeruar një referendum, pasi që do të ishte një portë shumë e ngushtë, por, parlamentet e Kosovës dhe Serbisë kanë mandate brenda margjinave dhe shkëmbimet territoriale nuk janë pjesë e mandatit te tyre.
Ata janë duke u fokusuar vetëm në shkembim territoresh si çelësi i normalitetit. Kjo nuk është e drejtë.
Të dy vendet kanë demokraci të dobët dhe pastërtia etnike nuk do të ndryshojë gjendjen e dy vendeve, sepse të njëjtit njerëz do të jenë ende në pushtet dhe duke bërë të njëjtat gabime.
Pista.News: Është komentuar shumë në opinionin tonë këtu, por edhe në opinionin ndërkombëtar në një masë, se çfarëdo marrëveshje pajtuar mes dyja palëve Kosovës e Serbisë do të mbyllte Kutinë e Pandorës së një konflikti të mbajtur pezull. Si e kuptoni ju, cila zgjidhje në fakt do ta determinonte nëse kjo Kuti e Pandorës është mbyllur apo hapur?
Robert Austin: Mendoj se shmangia përfundimtare e një konflikti të ardhshëm varet nga politikbërësit në të dy kryeqytetet.
Ende duhet bërë shumë për një pajtim kuptimplotë nga pala serbe. Çështjet janë të pranishme në Kosovë.
Unë nuk dua të veçoj vetëm Kosovën dhe Serbinë si vende që qeverisën nga politikanë mediokër.
Në fakt, kjo po ndodh edhe në shumë vende tjera në mbarë botën.
Sidoqoftë, integrimi ekonomik rajonal është çelësi.
Vlen të kujtojmë se sa e thjeshtë, por efektive, ishte krijimi i Komunitetit Europian të Thëngjillit dhe Çelikut në vitet 1950. Në fund të fundit, Gjermania Perëndimore ishte aty.
Pista.News: Si e kuptoni qëndrimin e administartës amerikane, e cila duket se është më e përkushtuar për një zgjidhje pragmatike mbi disponimin aktual politik që zotëron në të dyja vendet, ku nacionalizmi ende është i fuqishëm, sesa një zgjidhje parimore mbi të cilin, në fakt, është ideuar shteti i Kosovës dhe nuk ka qenë i diskutueshëm asnjëherë nga SHBA dhe perëndimi në përgjithësi?
Robert Austin: Qëndrimin e SHBA’ve e kuptoj si një heqje dorë nga përgjegjësitë dhe një qasje sipërfaqësore të çështjeve. Asgjë më shumë.
Pista.News: Si e komentoni qëndrimin amerikan se SHBA’të nuk kanë vija të kuqe për dialogun Kosovë-Serbi dhe se nuk ka kurs të gabuar të dialogut? A nënkupton kjo se SHBA është e hapur për alternativa të zgjidhjes së çështjes së Kosovës me Serbinë nëse palët pajtohen dhe se çdo marrëveshje që pajton palët është e pranueshme për SHBA?
Robert Austin: SHBA nuk është duke i kushtuar vëmendje të veçantë Kosovës. Nuk është një çështje që merr shumë vëmendje dhe nuk duhet të jetë.
Nuk mund t’i ngatërrojmë deklaratat si ato të John Bolton me një politikë të përcaktuar. Unë ende nuk mund ta pranoj deklaratën e Boltonit se SHBA nuk duhet të zgjedhë një mënyrë. Kjo është injorancë e paramenduar në të kaluarën dhe të ardhmen.
Pista.News: Dy shtetet e fuqishme europiane, Gjermania dhe Britania janë kategorikisht kundër idesë së një zgjdhje mes Kosovës e Serbisë që për themel do të ketë një marrëveshje të bazuar mbi idenë e ndarjeve territoriale mbi parimin etnik. Por, vendet tjera si Franca, Italia… duket sikur nuk janë shumë të përfshirë në ‘debatin amerikano-gjerman-britanik’ nëse mund ta quajmë kështu, se çfarë zgjidhje duhet gjetur mes Kosovës e Serbisë, e cila do të ishte e qëndrueshme dhe e pajtueshme nga palët dhe bashkësia ndërkombëtare? Si e kuptoni insisitimin Gjermano-britanik të mosdiksutimit të kufijve të Kosovës dhe pasivitetin e përfshirjes në këtë çështje të vëndeve tjera të fuqishme të Bashkimit Europian?
Robert Austin: Unë mendoj se BE ka shumë çështje të tjera për t’u marrë me to. Jo domosdoshmerisht krizat e caktuara kërkojnë që të gjithë të thonë diçka. Ka çështje shumë më të mëdha që kërkojnë angazhim.
Pista.News: Kapitulli 35, i cili kushtëzon Serbinë të arrijë një marrëveshje me Kosovën ligjërisht obligative për të ecur në drejtim të anëtarësimit në BE, ka qenë tema më e diskutuar për 2-3 vjetët e kaluar në opinionin serb. Plotësimi i këtij kushti, në një formë, nënkuptonte njohjen e shtetësisë së Kosovës, prandaj, si duket, Serbisë i konvenonte një konflikt i ngrirë me Kosovën, duke pasur parasysh edhe faktin se pesë shtetet anëtare të BE’së, tashmë, kanë betonuar qëndrimin e tyre për mosnjohje të Kosovës pa një marrëveshje me Serbinë. Megjithatë, hapja e opcionit të zgjidhjes së çështjes së Kosovës nëpërmjet rishikimit të kufijve, a mendoni se, në njëfarë mënyre, e ka shpëtuar Serbinë nga ky kushtëzim dhe (duke qenë në fuqi ky kushtëzim), a është dashur pala kosovare të ngutet për hapjen e opcioneve të reja për një zgjidhje, siç është ky i shkëmbimit të territoreve?
Robert Austin: Që nga viti 2008, Serbia ka përdorur Planin e Ahtisaarit dhe dobësinë e qeverisë së Kosovës për të dobësuar sovranitetin e Kosovës. Pra, Po, nga kjo situatë ka përfituar Serbia deri dikund.
Tani ne jemi në fund të lojës ku Plani i Ahtisaarit na lë me një diskutim të rrezikshëm të ndarjes.
Gjithmonë kam dëshiruar që Kosova të njihet si shtet në vitin 1999.
Tani, 20 vjet më vonë, jemi kthyer në fillim.
Pak njerëz flasin për ndikimin e shpalljes së pavarësisë tek njerëzit e zakonshëm.
Diskutimi për kufijtë është temë shumë e rrezikshme, kur kujtimet e luftës janë ende të freskëta dhe pajtimi është shumë larg.
Askush, asnjëherë nuk është dashur që të flas e as ta përmend termin ndarje.
Impakti në njerëz është i paimagjinueshëm. Pikë. Ndarja është thjesht një mbulese për dështimet.
Pista.News: A mund të parashikohet një marrëveshje e mundshme, e arritur mes Kosovës e Serbisë, e cila njëanshëm do të ishte e pranueshme për SHBA dhe e papranueshme nga Gjermania dhe Britania? Ose, nëse mospajtimi i tyre rreth idesë si duhet përmbyllur çështjen e Kosovës mund ta mbajë peng një kohë arritjen e një marrëveshje dhe, nëse ndodhë, si do të pësonte Kosova dhe si Serbia?
Robert Austin: Unë mendoj se ne të gjithë e dimë se Presidenti Trump ka një obsesion të çuditshëm kundrejt Gjermanisë.
Atij, nëse do i ipet mundësia për ta poshtëruar Gjermaninë, ai do ta bëjë këtë.
Por, kjo do të jetë një gjë e keqe për njerëzit në terren.
Unë vetëm mund të imagjinoj se si ky hap do t’i bënte të buzqeshur vetëm politikbërësit në Kremlin.
Pista.News: Letra e Presidentit amerikan Donald Trump, dërguar presidentëve Thaçi dhe Vuçiq, në të cilën mund të nënkuptohet gatishmëria e SHBA për të marrë procesin nga duart e BE dhe finalizuar atë, nëse mund të thuhet, nga perspektiva amerikane e zgjidhjes së këtij problemi, që u komentua shumë edhe si një shtytje e idesë së mundshme të prekjes së kufijve nëse kjo pajton palët, sipas jush a e komplikoi procesin e negociatave, sidomos në raport me Gjermaninë dhe Britaninë, të cilat kategorikisht janë kundër diskutimit të kufijve – siç mund të kuptohet, pa pajtimin edhe të tyre, një zgjidhje mes Kosovës e Serbisë nuk mund të jetë e qëndrueshme?
Robert Austin: Siç thashë, pozicioni i SHBA deri më tani nuk ka qenë i dobishëm, por, sidoqoftë, është ende herët te thuhet.
Pista.News: Vendosja e taksës ndaj produkteve me orgjinë nga Serbia dhe refuzimin për ta pezulluar atë, e shihni ju si arsyen kryesore dhe si arsyetim të qëndrueshëm për mosvazhdimin e dialogut. A mund të jetë kaq e reduktuar (në çështjen e taksës) ngecja e vazhdimit të dialogut për zgjidhjen e problemit më të ndërlikuar dhe rëndësishëm njëkohësisht, ndoshta, në Ballkan?
Robert Austin: Taksa shpërfaqi një përgjigje impulsive dhe joserioze, që tregon shumë për performancën e Qeverisë së Kosovës.
Siç thashë, Kosova duhet të ketë qasje serioze, një vizion të integrimit rajonal, duke mos u demoralizuar. Shikoni se çfarë bëri Tspiras në Greqi?
Pista.News: Si e shpjegoni ndarjen kaq të thellë të spektrit politik në Kosovë rreth marrëveshjes, por edhe qasjes së dialogut në këtë periudhë finale të procesit. Zakonisht rreth çështjeve të këtij niveli nacional, elita politike, në përgjithësi, në Kosovë, ka qenë jo vetëm unike por edhe e qartë? A është kjo, sipas vështrimit tuaj, ndarje parimore apo rreshtim ndaj opcioneve, atij amerikan dhe atij europian (Gjerman dhe britanik)?
Robert Austin: Unë shoh vetëm ndarjet e rreme midis elitës në njërën anë dhe, në anën tjetër, një popullësi që është e tmerruar.
Pista.News: Samiti i Berlinit, sipas jush, pati qëllimin e thjeshtë të krijojë një disponim të ri, më relaksues, të raportve mes Kosovës dhe Serbisë në mënyrë që të lehtësojë rifillimin e dialogut, apo pritej diçka konkrete nga ky takim?
Robert Austin: Shumë nuk doli, por ishte mesazhi i zakonshëm. E ardhmja juaj është në BE dhe mos flisni për ndarjen.
Pista.News: A shërbeu takimi si një mesazh, ndoshta për SHBA, se çështja e Kosovës dhe Serbisë, para së gjithash, është çështje që i takon BE’së dhe se zgjidhja e saj nuk mund të bëhet në kundërshti me parimet e Bashkimit Europian?
Robert Austin: Kosova është kryesisht një çështje që i përket BE’së. Unë jam kaq i lodhur duke e thënë këtë dhe jam i sigurt që edhe popujt e Ballkanit janë lodhur nga kjo, por perspektiva europiane ofron një rrugëdalje. Nuk ka mundësi të tjera.
Pista.News: Samiti i Berlinit, sipas këndvështrimit tuaj, reflektoi fuiqnë apo pafuqinë politike të dy vendeve kryesore të BE për ta udhëhequr drejt një zgjidhje konfliktin më të vështirë ndoshta në Ballkan në këtë kohë, atë të Kosovës me Serbinë?
Robert Austin: I gjithë rajoni është në turbullira. Unë nuk fajësoj BE’në për këtë. Unë fajësoj elitën.
Pista.News: A mund të ketë reflektuar në këtë ndarje politike në Kosovë pikërisht ndarja rreth parimit të marrëveshjes mes vendeve më mike të Kosovës, SHBA në njërën anë dhe Gjermania e Britania në anën tjetër. Ajo që dua të them është nëse ky mospajtim i hapur mes tyre ka ndikuar krijimin e një mjegullie, jo vetëm politike, por edhe publike në Kosovë, rreth finalizimit të një marrëveshje me Serbinë?
Robert Austin: Unë mendoj se ju do të merrni disa njohje të reja nga disa vende anetare të BE. Pra, pa ndarje.
Kjo është me të vërtetë e rëndësishme pasi do të ulet numri i entuziastëve të ndarjes.
Udhëheqësit në Ballkan duhet të mendojnë se çfarë do të shkruajnë librat e historisë për ta.
Pista.News: Ngutia për një marrëveshje, a mund të ndërlidhet me zgjedhjet në Bashkimin Europian dhe përbërjen që mund të pësojnë institucionet atje si Komisioni dhe Parlamenti Europian si dhe një ndryshim i strukturës politike atje a mendoni se mund të ndikojë jo vetëm dinamikën e dialogut, por edhe esencën e marrëveshjes?
Robert Austin: Asgjë. (None)
Pista.News: Është përmendur edhe ‘Sovraniteti i dyfishtë’ për veriun e Kosovës si mundësi e një kompromisi mes Kosovës dhe Serbisë. A mund të jetë kjo në zgjidhje që premton qëndrueshmëri apo do ta pasojë fatin e Bosnje dhe Hercegovinës me Srpska Republikën?
Robert Austin: Mendoj se Plani i Ahtisaarit dhe ndryshimet e shumëfishta që pasuan ofrojnë bazën për një zgjidhje.
Pista.News: Dhe për fund, a besoni se këto klasa politike në Kosovë e Serbi janë të afta të prodhojnë ide për një zgjidhje?
Robert Austin: Unë mendoj se ata mund të menaxhojnë ndarjen, e cila është një zgjidhje dembele.
Nuk ka çka të shtohet më shumë këtu. Siç thashë, është një vetëdorezim nga përgjegjësite reale.
Unë nuk mendoj se ata mund të bëjnë kthesën e madhe për të ndërtuar një Kosovë me prosperitet dhe një Ballkan të integruar.
Multietniciteti, për mua, nuk është pengesa e vetme për normalitetin dhe stabilitetin e Ballkanit./Pista.News