Ushtria serbe së shpejti do të ketë një gamë kaq të gjërë të armëve nga e gjithë bota, saqë kritikët po pyesin nëse ka ndonjë plan në prokurim apo çfarë po blihet që është politikisht e përshtatshme? Dhe a mund ta sjellë vendi këtë në telashe, shkruan Deutche Welle.
“Më i madhi”, “më moderni”, “më i fuqishmi” – Presidenti serb Aleksandar Vuçiç nuk i kurseu superlativat në njoftimin e një stërvitje ushtarake të mbajtur të shtunën (10 tetor) në Peshter. “Gjithçka që gjuan, aeroplanë, dronë, bombardues, luftëtarë dhe municione luftarake. spektakël “, përshkroi Vuçiç me kënaqësi gjithçka që mund të shihej.
Sipas kritikëve, politika e Serbisë për të blerë dhe shitur armë është pikërisht ajo – një “spektakël”, por pa një plan dhe qëllim të qartë. Dhe i kushton shumë taksapaguesve.
Në fillim të javës, Vuçiç lavdëroi dronët turq Barjaktar që Serbia do të donte të blinte në mënyrë që të “mbrojë dhe mbrojë qiellin e saj më vete”. Nëse është kështu, droni i prodhuar nga Turqia do të bashkohej me baterinë anti-ajrore Pancir S1 të Rusisë, të përdorur – disa thonë të konsumuar – MiG ruse dhe bjelloruse, raketa franceze Mistral, helikopterë Airbus H145M, dronë kinezë dhe ndoshta dronë izraelitë Hermes 900.
Të gjitha këto janë punë të kontraktuara ose të paralajmëruara në vlerë prej qindra miliona eurosh, edhe pse Plani Strategjik i Mbrojtjes dhe Plani i Pajisjes së Ushtrisë për periudhën deri në 2030 nuk janë përfunduar ende.
Vuçiç si “udhëtar tregtar”
Disa analistë ushtarakë kanë pyetur se sa kuptim ka e gjithë kjo kur Pancir S1 mbërriti në Serbi. Siç tha analisti Aleksandar Radiç për N1 në atë kohë, ky sistem i mbrojtjes ajrore ka një diapazon prej 20 kilometrash. Radiç mendoi se çfarë vendi të madhësisë së Serbisë mund të mbrojë me një bateri të vetme, nëse është e nevojshme?
“Presidenti Vuçiç duket si një udhëtar tregtar që kontrakton kontrata të tilla si eksportimi dhe prokurimi i armëve nëpër botë, në fshehtësi dhe pa një ide të qartë se cilat janë fitimet dhe cilat janë pasojat për qytetarët e Serbisë, d.m.th, sa kushtojnë këto aventura të politikës së jashtme,” tha Maja Bjeloš për DW, nga Qendra e Beogradit për Politikën e Sigurisë.
Ajo shpjegon se presidenti i Serbisë në çështjet e armëve – edhe pse nuk ka kompetenca të tilla kushtetuese – shpejt dhe lehtë pajtohet me udhëheqësit autoritarë, por që ai shpenzon paratë e shtetit edhe kur është nën presion.
Ai kujton kërcënimin e heshtur amerikan të sanksioneve kundër Serbisë në fund të vitit të kaluar – për shkak të prokurimit të gjerë të armëve ruse – pas së cilës kishte një kthim të dukshëm. “Ju po na kritikoni për blerjen e armëve ruse dhe gjithçka tjetër,” tha Vuçiç në një intervistë me revistën amerikane Foreign Policy këtë mars. “Mirë, unë do ta blej armën tuaj. A doni ta shisni apo jo? A i doni paratë tona?”, tha Vuçiç gjatë bisedës, para se të njoftojë se ai dëshironte armë izraelite, britanike dhe amerikane.
Vitin e kaluar, shpenzimet e mbrojtjes së Serbisë, sipas vlerësimeve të Institutit të Stokholmit SIPRI, tejkaluan 1 miliard dollarë, një shumë gati surreale për rajonin. Në të njëjtën kohë, shpenzimet janë aq misterioze sa që organi këshillimor serb që merret me çështjet e buxhetit dhe përshtatshmërinë e shpenzimeve është kritikuar nga Këshilli Fiskal.
Gjatë çdo prokurimi, gazetarët përpiqen të zbulojnë çmimin, sepse Ministria deklaron pjesë – të tilla si ajo për “dhurimin” e armëve nga Rusia dhe Bjellorusia – sekrete dhe nuk siguron të dhëna edhe kur komisioneri kompetent vlerëson informacione me rëndësi publike.
“Jo të lidhur”, duhet të blejnë nga të gjithë?
Ish-ministri i Mbrojtjes Dragan Sutanovac, i cili dikur insistoi në organizimin e ushtrisë sipas standardeve të NATO-s, thotë se do të ishte logjike që një vend që është pjesë e programit “Partneriteti për Paqen” të sigurojë armë nga vendet që punojnë sipas këtij standardi. “Megjithatë, padyshim “Moska e ka kuptuar që përmes formës së ndihmës vëllazërore, duke dhuruar, për shembull, avionë të dorës së dytë riparimin e së cilës ne e paguam shtrenjtë, ajo ka një ndikim të caktuar hibrid, i cili padyshim që është qëllimi kryesor,” tha Sutanovac për DW.
Ai thotë se “mesazhi i qartë politik” është se disa anëtarë të NATO-s nuk duan t’i shesin sisteme mbrojtëse Serbisë. “Në vend që të përgatitemi për sfidat e shekullit 21, ne jemi akoma në dekadën e fundit të shekullit 20,” tha ish-ministri demokrat.
Maja Bjeloš vëren se kjo politikë “e paqëndrueshme” – duke notuar midis palëve të ndryshme – mund të përfundojë “tragjikisht” për Serbinë.
Fried: Furnizimi i Serbisë me armatim rus mund të prishë ekuilibrin në rajon
Ish-diplomati i lartë amerikan, Daniel Fried, tha se një aleancë midis Serbisë dhe Rusisë nuk do të ishte e dobishme për popullin serb.
“Unë nuk e di se si do të ishte e dobishme ideja që Serbia të bëhej “varëse” ruse ose të ishte nën kontrollin e Rusisë ose pjesë e sistemit të Putinit”, tha Fried për Zërin e Amerikës në gjuhën serbe.
Sipas mendimit të tij, “çështja themelore është që Serbia të realizojë të ardhmen e saj evropiane”.
“Unë nuk po flas që Serbia të bëhet aleate e Shteteve të Bashkuara, mbase kujtimet e luftës së Kosovës janë shumë të freskëta për këtë. Nëse Serbia nuk dëshiron të blejë pajisje ushtarake amerikane, pse të mos blejë nga Franca pasi marrëdhëniet me atë vend janë në rregull?”, deklaroi Fried, tranmseton REL.
Rusia dorëzoi dhjetë automjete të blinduara në Serbi në fund të korrikut, të cilat presidenti serb, Aleksandar Vuçiq, pretendon se i ka marrë si dhuratë.
Daniel Fried thekson se pajisjet ushtarake ruse, sado të vjetruara, mund të prishin ekuilibrin në një rajon tashmë të paqëndrueshëm.
“Brenda ish-Jugosllavisë, Kosova, Republika Serbe dhe Bosnje e Hercegovina, nuk janë zona të qëndrueshme. Problemi është se Serbia është akoma të interesuar për t’u bërë një lloj ure midis Rusisë dhe Perëndimit ose një lloj vendi neutral, dhe unë thjesht nuk e shoh se si mund të jetë kjo në interes të dikujt”, tha eksperti amerikan.
Modernizimi për qëllime politike
Trendi i rritjes së shpenzimeve të Serbisë në mbrojtje është vërejtur qysh në vitin 2016, thotë për Radion Evropa e Lirë Katarina Gjokiq, studiuese në Qendrën për Politika të Sigurisë në Beograd.
“Kjo nuk do të thotë patjetër se janë identifikuar sfida apo kërcënime, por është e njohur nevoja për modernizim të ushtrisë. Në anën tjetër, i gjithë rrëfimi për garën në armatim është pak i ekzagjeruar… Të gjitha vendet i kanë arsyet e veta që blejnë sasi të caktuara armësh”, thotë Gjokiq.
Edhe Radiq konsideron se ushtria serbe ka nevojë për modernizim, por thotë se autoritetet në Beograd e shfrytëzojnë këtë çështje për qëllime politike.
“Modernizimi i Ushtrisë së Serbisë është i domosdoshëm. Shumica e armëve janë një trashëgimi e kohës së vjetër. Shumica janë blerë në kohën e Jugosllavisë socialiste. Është e qartë se duhet investuar… Por, mendoj se qeveria aktuale po e përdor prokurimin e armëve si mjet për favore politike nga aleatët”, thotë Radiq.
Si sfidat më të mëdha në sistemin mbrojtës të Serbisë, raporti vjetor i IISS-it përmend mungesën e fuqisë njerëzore dhe dobësitë në kapacitetet ekzistuese.
Vuçiq, në dhjetor të vitit të kaluar, ka paralajmëruar se Serbia do të ndalojë blerjen e armëve dhe se do të bëjë “reforma shtesë në ushtri”.
Këtë veprim, Katarina Gjokiq e sheh si pozitiv, sepse, siç thotë ajo, problemi më i madh në sistemin e mbrojtjes në Serbi është mungesa e fuqisë njerëzore dhe pozicioni i ushtrisë në përgjithësi.
“Ka informacione se po punohet për zgjidhjen e problemit. Para disa ditësh janë punësuar përgjithmonë 78 nënoficerë, që kanë qenë të punësuar për një kohë të caktuar”, thotë Gjokiq.
Armatimi është publik, kurse çmimi sekret
Në tre vjetët e kaluar, Ushtria e Serbisë ka blerë nga Rusia pesë helikopterë Mi-17V-5, katër helikopterë luftarakë Mi-35M dhe ka marrë si donacion gjashtë avionë MiG-29.
Katër avionë të këtij lloji i ka marrë donacion edhe nga Bjellorusia.
Marrëveshje për mirëmbajtje është arritur për 14 avionë, ndërsa sistemi raketor Pancir S1 është blerë në kuadër të një marrëveshjeje të vitit 2019 me Rusinë.
Majko: Serbia po armatoset vrullshëm, s’besoj se është për gjueti rosash
Ministri i Shtetit për Diasporën, Pandeli Majko është shprehur për “Euronews” se deklarata e presidentit serb Aleksandër Vuçiq nuk duhet parë si provokim, por është protokoll i vërtetë i marrëdhënies shqiptaro-serbe, një konflikt i ngrirë.
“Mendoj që nuk duhet parë si provokim apo retorikë, por një fakt që politika serbe po prodhon për rajonin. Aktualisht nuk mendoj se jemi duke parë ndonjë surprizë, por vazhdimësinë e një lloj papërgjegjshmërie, e cila u deklarua më së fundmi. Është protokoll i vërtetë i marrëdhënies shqiptaro-serbe, një konflikt i ngrirë”, u shpreh ministri.
Ai theksoi më tej se Serbia është një nga shtet që po armatoset më shumë në rajon dhe se ky armatim nuk beson se është për gjueti rosash.
“Besoj që cilido e ka parë që Serbia është një nga shtetet që po armatoset në mënyrën më të vrullshme në krahasim me vendet e rajonit. Nuk besoj se ky armatim është për gjueti rosash. Është një politikë që i përgjigjet pikërisht kësaj që më fund u deklarua si protokoll i konfliktit të ngrirë. Mendoj që teknologjia serbe për të krijuar fqinj me status gjysmë shtetëror duke filluar nga Bosnja tek Kosova dhe tani mesa duket do të kapë edhe Malin e Zi”, tha ai.
“Duhet të jemi të sinqertë me veten dhe pastaj me BE-në. Mendoj që konflikti mes shqiptarëve dhe serbëve është një konflikt i ngrirë. Është një konflikt që menaxhohet nga Moska dhe Vuçiç është thjesht një nënprodukt i kësaj politike.
Mendoj që deklarimet e Moskës dhe ministrisë së Jashtme të Rusisë lidhur me shkuarjen në Hagë të drejtuesve të UÇK-së e vërteton shumë qartë këtë”, tha ai më tej.
Majko nënvizoi se në gjykatë o njëra o tjetra palë meriton të shkojë, të dyja është absurde.
“Mendoj se të gjithë jemi të vetëdijshëm se ajo që po ndodh është goxha e rëndë. Tani ka filluar një proces gjyqësor, dhe të gjitha komentet tona do të ishin moment dobësie. Dua të them se UÇK mund të ishte gjithçka, por kurrë nuk mund të akuzohet se ka funksionuar si një strukturë kriminale. Një gjë duhet të jetë e qartë UÇK-ja ka pasur hesape të hapura me regjimin e Millosheviçit. O njëra o tjetra meriton të shkojnë në gjykatë. Të dyja është absurde”, tha ai.